ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ
Τετάρτη , 6 Μαρτίου 2013
Ομιλία του Πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά στην εκδήλωση του Ιδρύματος «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής»
Για τα 15 χρόνια από το θάνατο του Κωνσταντίνου Καραμανλή
Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας,
Μακαριώτατε,
Φίλες και φίλοι,
Πριν δεκαπέντε χρόνια ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έφυγε από τη ζωή. Σήμερα ερχόμαστε όλοι να επιβεβαιώσουμε ότι το έργο του ζει και μας εμπνέει. Ότι από τις παρακαταθήκες που άφησε ολόκληρη η Ελλάδα ωφελήθηκε και τον ευγνωμονεί.
Κι όταν λέω ότι το επιβεβαιώνουμε όλοι, εννοώ όλοι! Κι εμείς που είμαστε οι κληρονόμοι του, αλλά και οι επίγονοι εκείνων που τον πολέμησαν…
Κι όταν λέω ότι ολόκληρη η Ελλάδα ωφελήθηκε από το έργο του και τον ευγνωμονεί, εννοώ ολόκληρη η Ελλάδα! Κι εκείνοι που πολέμησαν δίπλα του. Κι εκείνοι που του εναντιώθηκαν…
Δεν οφείλουμε μόνο σεβασμό στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Οφείλουμε να γίνουμε συνεχιστές του έργου του. Να αντιληφθούμε ποιες αρχές τον οδηγούσαν. Ποιες αξίες τον ενέπνεαν. Να κατανοήσουμε την κληρονομιά που μας άφησε. Και να την πάμε πιο πέρα…
Όπως ο ίδιος πήγε πιο πέρα την κληρονομιά των προηγουμένων. Κι όπως ο ίδιος τόλμησε πολλές φορές να ξεπεράσει ακόμα και τον ίδιο τον εαυτό του.
Πράγματι, τόλμησε πολλές μεγάλες υπερβάσεις. Άλλοτε πέτυχε. Άλλοτε γνώρισε προσωρινή απογοήτευση. Αλλά πάντα επέμεινε. Και πάντα κατάφερνε να πάει πολλά βήματα πιο πέρα. Ή να κάνει και άλματα, απίστευτα για την εποχή του…
Ας πω, λοιπόν, κι εγώ, ποιος ήταν για μένα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.
* Πρώτον, ήταν άνθρωπος του δυτικού πνεύματος και του δυτικού πολιτισμού. Δεν περιπλανήθηκε σε τριτοκοσμικά μονοπάτια.
Αλλά «δύση» ήταν για εκείνον η Οικουμενικότητα του Ελληνικού πνεύματος. Ήξερε να ξεχωρίζει τη διαχρονικότητα της δυτικής κληρονομιάς – που είναι Ελληνική στα θεμέλιά της – από τους συρμούς που κατά καιρούς εμφανίζονται και μετά από λίγο εξαφανίζονται. Κι όταν έλεγε «ανήκομεν εις την δύσιν», δεν ήθελε απλώς να εντάξει την Ελλάδα σε ένα συνασπισμό. Ήθελε να βρει η Ελλάδα τον εαυτό της! Για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή η «δύση» ήταν η γεωπολιτική ταυτότητα του Έλληνα, όχι ένα απλώς ένα «βολικό αποκούμπι» σε δύσκολες διεθνείς συγκυρίες.
* Δεύτερον, η δυτική πνευματική ταυτότητα του Κωνσταντίνου Καραμανλή ήταν κυρίως θέση και στάση ευθύνης! Δεν ήταν καιροσκοπισμός υποταγής σε κάποιους διεθνείς συσχετισμούς. Έριχνε γέφυρες της Ελλάδας προς όλες τις κατευθύνσεις. Και προς την Ανατολή και προς Νότο. Και προς τη Σοβιετική Ένωση της εποχής εκείνης. Και προς τον Τρίτο κόσμο…
Υπήρξε ο αρχιτέκτονας της «πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής». Μόνο που τη θεμελίωνε σε στέρεες βάσεις. Δεν του άρεσαν τα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα, ούτε οι τυχοδιωκτισμοί. Ήξερε τα όρια της χώρας του και της εποχής του. Και αυτά τα όρια τα εξαντλούσε! Αλλά ποτέ δεν έπαιζε επικοινωνιακά παιγνίδια με τη θέση της χώρας του. Γι’ αυτό και κέρδισε την εκτίμηση όλων των μεγάλων ηγετών της εποχής του. Όχι γιατί ήξερε να λέει στον καθένα αυτό που ήθελε να ακούσει. Αλλά γιατί εξέπεμπε, ακτινοβολούσε ειλικρίνεια, ρεαλισμό και αξιοπιστία…
* Τρίτον, είχε σαφή αναφορά στο Εθνικό συμφέρον. Αυτή ήταν πάντα η πυξίδα του. Μόνο που σε αντίθεση με πολλούς άλλους, που επικαλούνταν το «εθνικό συμφέρον» για να δικαιολογήσουν τις πολιτικές τους ιδιοτέλειες ή τους εφήμερους τακτικισμούς τους, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έβλεπε μακριά κι είχε όραμα για τη χώρα. Πατούσε στέρεα στο σήμερα, αλλά και κοιτούσε μακριά στο αύριο.
Κατάλαβε πρώτος – και σε μεγάλο βαθμό μόνος – ότι η θέση της Ελλάδας βρισκόταν στην Ευρώπη. Και φρόντισε να την εντάξει στους ευρωπαϊκούς θεσμούς όταν έκαναν τα πρώτα τους βήματα. Κι όταν άλλοι κραύγαζαν στους δρόμους συνθήματα που δεν πρέπει απόψε να επαναλάβουμε…
* Δύο ήταν οι μεγάλες προτεραιότητές του: Ανάπτυξη και Δημοκρατία. Τις υπηρέτησε και τις δύο! Κι άφησε παρακαταθήκη, ότι αυτά τα δύο πάνε μαζί…
Αγαπούσε την Ελλάδα. Αλλά την υπηρετούσε με εξωστρέφεια. Διακήρυσσε πάντα, ότι μια Ελλάδα που αναπτύσσεται δεν μπορεί να είναι κλεισμένη στον εαυτό της. Είναι υποχρεωμένη να κοιτάει προς τα έξω και να διευρύνει τους ορίζοντές της. Η εξωστρέφεια υπήρξε επίσης η μεγάλη παρακαταθήκη του…
* Ο Καραμανλής έζησε τον εφιάλτη του Εμφυλίου Πολέμου. Η εμπειρία αυτή σημάδεψε όλη τη γενιά του. Κι ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά ότι ευθύνη των νικητών ήταν να ενώσουν ξανά τη χώρα. Κι αυτό ακριβώς έκανε κυρίως όταν επανήλθε στην Ελλάδα το 1974.
Ο ίδιος γνώριζε καλά ότι εθνική ενότητα δεν σημαίνει να ξεχνάμε τι έγινε, αλλά να μην επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη. Αλλά όχι μόνο η δική του παράταξη. Όλες οι παρατάξεις!
Και να μη μένουμε δέσμιοι του παρελθόντος. Αλλά όχι μόνο η δική του παράταξη. Όλες οι παρατάξεις!
Δημοκρατία δεν σημαίνει να αποφεύγουμε τις διαφωνίες με τους αντιπάλους μας. Αλλά να λύνουμε τα προβλήματά μας μαζί τους με διάλογο, με επιχειρήματα, με ιδεολογικές αναμετρήσεις. Όχι με τη βία. Όχι με την παρανομία…
Δημοκρατία σημαίνει να τηρείται ο νόμος απ’ όλους. Όχι κάποιοι να βρίσκονται πάνω από το νόμο.
Δημοκρατία δεν σημαίνει να πάψουμε να αντικρούουμε τους αντιπάλους μας. Γιατί στη Δημοκρατία οι «αντίπαλοί» μας δεν είναι εχθροί!
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αγκάλιασε όλες τις παρατάξεις που σέβονται τη Δημοκρατία. Την οποία ο ίδιος με κόπους και με κινδύνους θεμελίωσε.
Τους αγκάλιασε, αλλά δεν έπαψε να κρατά ανοικτά ιδεολογικά μέτωπα απέναντί τους. Τους ενσωμάτωσε στη δημοκρατική νομιμότητα. Αλλά δεν υποτάχθηκε στην ιδεοληψία τους.
Τους νομιμοποίησε, αποκατέστησε και σεβάστηκε τα δικαιώματά τους, αλλά δεν έπαψε να αντικρούει τις εμμονές τους, να στηλιτεύει τα σφάλματά τους, να τους διδάσκει ρεαλισμό και να απαιτεί υπευθυνότητα απ’ όλους.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν προσπαθούσε να «το παίξει ψευτο – προοδευτικός»! Ήταν προοδευτικός για την εποχή του. Ήταν πολύ πιο προοδευτικός στην εποχή του, από πολλούς άλλους, που είχαν «το όνομα», αλλά δεν είχαν «τη χάρη»! Ήταν πολύ πιο μπροστά από την εποχή του. Αλλά κατάφερε να οδηγεί το εθνικό καράβι με ασφάλεια, γιατί δεν παρέλειπε να στηλιτεύει όσους προσπαθούσαν να το βγάλουν από το δρόμο του.
Ήταν «καλός καπετάνιος», γιατί με σταθερό χέρι και καθαρό μυαλό οδηγούσε στα δύσκολα. Κι ήταν μεγάλος ηγέτης, γιατί αγκάλιαζε όλους, ακόμα κι εκείνους που του έκαναν δύσκολη τη ζωή, ακόμα κι εκείνους που υπονόμευαν ανοικτά το έργο του, ακόμα κι εκείνους που τον αδικούσαν.
Και πράγματι, τον αδίκησαν πολλοί! Αλλά εκείνος δεν αδίκησε…
Και μια κρίσιμη παρατήρηση: Δεν ήταν «άλλος ο Καραμανλής» την πρώτη οκταετία κι «άλλος» τη δεύτερη. Αυτός ο μύθος μειώνει το έργο του στα μίζερα μέτρα εκείνων που ήταν αντίθετοί του – έτσι κι αλλιώς – και στην πρώτη οκταετία και στη δεύτερη!
Ο Καραμανλής ήξερε κάθε εποχή να αναδεικνύει τις σωστές προτεραιότητες. Στην πρώτη οκταετία είχε πρόταγμα την Ανάπτυξη. Και στη δεύτερη την αποκατάσταση της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, χωρίς να ξεχάσει την Ανάπτυξη. Και οι αναπτυξιακές παρακαταθήκες που άφησε από την πρώτη οκταετία, έθεσαν τις βάσεις για να στεριώσει η δημοκρατία στη δεύτερη. Και μάλιστα κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες…
Ο Καραμανλής είχε και μια άλλη διάσταση βαθύτατα πνευματική. Με φιλοσοφικό υπόβαθρο στέρεα ριζωμένο στον Αριστοτέλη και στο Θουκυδίδη, περιστοιχιζόταν ο ίδιος από πνευματικούς ανθρώπους της εποχής του, όπως ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο Μάνος Χατζηδάκης, ο Δημήτρης Χορν, ο Αλέξης Μινωτής, ο Αλέξης Σολωμός και ο Οδυσσέας Ελύτης. Ακόμα και πνευματικοί άνθρωποι που στάθηκαν για πολλά χρόνια απέναντί του, όπως ο Μίκης Θοδωράκης, κάποια στιγμή τον προσέγγισαν και συμφιλιώθηκαν μαζί του.
Ο πνευματικός Καραμανλής είχε Παιδεία και γι’ αυτό περιφρονούσε τα ψευτο-κουλτουριάρικα φτιασιδώματα, ενώ απεχθάνονταν τον λαϊκισμό…
Τολμούσε τις υπερβάσεις, πράγματι, αιφνιδιάζοντας φίλους και αντιπάλους:
–Πρώτη μεγάλη υπέρβασή του, όταν συνένωσε τα μεγάλα προτάγματα και τις αρχές των δύο μεγάλων ιστορικών παρατάξεων της Ελλάδας: Της Λαϊκής από την οποία και ο ίδιος καταγόταν και της Φιλελεύθερης, από την οποία προσχώρησαν δίπλα του πολλοί από τους μετέπειτα στενούς συνεργάτες του, όπως ο Κωνσταντίνος Τσάτσος και ο Ευάγγελος Αβέρωφ.
— Η δεύτερη μεγάλη υπέρβασή του ήταν ότι συνδύασε στοιχεία από τον Ατλαντισμό του Αντενάουερ, αλλά και από τον Κάρολο ντε Γκωλ που αμφισβήτησε την πρωτοκαθεδρία του ατλαντισμού της εποχής του. Όπως ο Αντενάουερ και ο Ντε Γκώλ, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν δίστασε να έλθει σε σύγκρουση, κάποιες στιγμές, με την κυρίαρχη άποψη του ατλαντικού κόσμου. Αλλά δεν απομόνωσε τη χώρα του. Την προστάτεψε. Και τελικά δικαιώθηκε…
— Τρίτη μεγάλη υπέρβασή του, ότι θεμελίωσε την αληθινή Δημοκρατία στις πιο αντίξοες συνθήκες, αλλά δεν έπαψε να θυμίζει ότι δημοκρατία είναι το κράτος του νόμου, όχι η ασυδοσία της ανομίας.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν έπαψε να αιφνιδιάζει φίλους και αντιπάλους, δεν σταμάτησε να διαψεύδει τις επικρίσεις και τις μομφές που του εξαπέλυαν και τα αρνητικά στερεότυπα με τα οποία «φιλοτεχνούσαν “το πορτρέτο του”» οι κατά καιρούς αντίπαλοί του:
–Τον εμφάνιζαν ως «άνθρωπο των ανακτόρων». Κι όμως, ήταν εκείνος που συγκρούστηκε με το θρόνο.
–Τον εμφάνιζαν ως «αυταρχικό». Κι όμως, ήταν εκείνος που αποκατέστησε και θεμελίωσε τον κοινοβουλευτισμό στην Ελλάδα.
— Τον εμφάνιζαν ως «υπέρ- συντηρητικό». Κι όμως, ήταν εκείνος που επιχείρησε και πέτυχε τις πιο τολμηρές μεταρρυθμίσεις σε αυτό τον τόπο.
— Τον εμφάνιζαν ως «ασυμφιλίωτο εχθρό της Αριστεράς». Κι όμως, ήταν εκείνος που νομιμοποίησε τον πολιτική παρουσία της Αριστεράς.
Κι ήταν εκείνος, ο σκληρός, ο αυστηρός, ο δωρικός ηγέτης, που δάκρυσε δημόσια για το όνομα της Μακεδονίας! Αποδεικνύοντας ότι όσο ψυχρός ρεαλιστής και να είναι ένας ηγέτης, όσο οικουμενικός κι αν είναι στην πολιτική του, δεν παύει να έχει εθνικές ευαισθησίες, δεν παύει να υπηρετεί εθνικά προτάγματα.
Όσο πιο τολμηρές μεταρρυθμίσεις αποτολμούμε μέσα στη χώρα, όσο πιο μεγάλα πολιτικά ανοίγματα επιχειρούμε στο διεθνή περίγυρο, τόσο πιο σαφή αναφορά πρέπει να έχουμε στην εθνική ταυτότητα, στο εθνικό συμφέρον, στην ανάγκη να κρατήσουμε όρθια την Ελλάδα και τον Ελληνισμό!
Η εθνική συνείδηση δεν είναι για να την κρύβουμε, ούτε για να την τοκίζουμε πολιτικά, ούτε για να την κραυγάζουμε. Η εθνική συνείδηση είναι το υπόβαθρο που συνέχει την κοινωνία και που κινητροδοτεί τον πολιτικό.
Κι αυτό, στην περίπτωση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, εκφράστηκε και με τα «όχι» του και με τα «ναι» του. Και με τις αντιστάσεις του και με τις υπερβάσεις του. Και με τις μεταρρυθμίσεις που τόλμησε και με τις πρωτοβουλίες που πήρε, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, αλλά και με το ρεαλισμό που επέδειξε. Και με το δάκρυ του ακόμα…
Τον Κωνσταντίνο Καραμανλή τον τιμούν σήμερα οι κάποτε αντίπαλοί του. Στα λόγια τουλάχιστον. Γιατί το έργο του – φοβάμαι πολλές φορές – εξακολουθούν να μη το καταλαβαίνουν.
Εμείς τιμούμε και τη μνήμη του και την κληρονομιά που μας άφησε.
— Όταν προσπαθούμε να μείνουμε στην Ευρώπη – και το καταφέρνουμε ενώ πολλοί μας είχαν «τελειωμένους» μέχρι πριν λίγο – τιμούμε την κληρονομιά του Καραμανλή και υπηρετούμε το εθνικό συμφέρον.
— Όταν προσπαθούμε να επαναφέρουμε την Ελλάδα σε τροχιά ανάπτυξης, να φέρουμε επενδύσεις, να ξεπεράσουμε αγκυλώσεις και να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας, διδασκόμαστε από την κληρονομιά του Καραμανλή και υπηρετούμε το εθνικό συμφέρον.
— Όταν αποκαθιστούμε το νόμο και πολεμάμε την ανομία, συνεχίζουμε την κληρονομιά του Καραμανλή και υπηρετούμε τη δημοκρατία.
— Όταν πασχίζουμε να πιάσουμε τους στόχους της δημοσιονομικής εξυγίανσης, ώστε η χώρα να μη ζει πέρα από τις δυνάμεις της και να απαλλαγεί από δεσμεύσεις και μνημόνια, συνεχίζουμε το έργο του και υπηρετούμε τη χώρα.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, πέρα από μεγάλος οραματιστής, ευρωπαϊστής και θεμελιωτής της δημοκρατίας, ήταν ο μεγάλος μεταρρυθμιστής.
–Όταν τολμούμε μεταρρυθμίσεις ως χθες αδιανόητες, τιμούμε την κληρονομιά του Καραμανλή και υπηρετούμε το αύριο της χώρας.
–Όταν ενώνουμε όλους εκείνους που έχουν στέρεη αναφορά το συμφέρον της Ελλάδας και αδιαπραγμάτευτο προσανατολισμό την Ευρωπαϊκή μας προοπτική, τιμούμε τις παρακαταθήκες του Καραμανλή και υπηρετούμε το Έθνος και τη Δημοκρατία.
Κι όταν οι ίδιες δυνάμεις που τότε πολέμησαν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, μας αντιμετωπίζουν σήμερα με την ίδια πολεμική, τις ίδιες λαϊκίστικες κραυγές και τους ίδιους άδικους χαρακτηρισμούς, τότε είμαστε ακόμα πιο σίγουροι ότι τιμούμε την κληρονομιά του και συνεχίζουμε το έργο του.
Εκείνος δέχθηκε πολλά χτυπήματα «κάτω από τη μέση». Δεν τα ανταπέδωσε ποτέ! Ήταν σκληρός στην πολεμική του. Αλλά δεν ήταν άδικος. Κι υπήρξε πάντα έτοιμος να συγχωρέσει εκείνους που τον αδίκησαν. Και να συνεργαστεί ακόμα μαζί τους…
Αν μας δίδαξε κάτι ο Καραμανλής, είναι να μην είμαστε μισαλλόδοξοι και μικρόψυχοι. Βαριά κληρονομιά. Και καθήκον δικό μας να σταθούμε αντάξιοί της…
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν χαρίστηκε σε κανένα. Τους αγκάλιασε όλους.
Ήξερε να πολεμάει, αλλά ήξερε και να ενώνει.
Ήξερε να κερδίζει, ήξερε να χάνει, αλλά ήξερε να υπομένει και να επιμένει.
Γι’ αυτό τελικά κέρδισε. Και μαζί του κέρδισε και η Ελλάδα.
