Κυρίες και Κύριοι,
θα ήθελα και εγώ από την πλευρά μου να σας καλωσορίσω στην ιδρυτική Διάσκεψη του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών, όλους και όλες, τους εκπροσώπους των δέκα κρατών που συμμετέχουν σήμερα εδώ, Υπουργούς Εξωτερικών αλλά και τις αντιπροσωπείες των δέκα σημαντικών κρατών που εκπροσωπούν αρχαίους πολιτισμούς. Να ευχαριστήσω τον Νίκο Κοτζιά, γιατί μια ιδέα του που τη συζητούσαμε από το 2015 γίνεται σήμερα πράξη, και πιστεύω ότι μπορεί να εμπνεύσει και τους ομολόγους του ώστε να έχει και συνέχεια.
Θέλω, λοιπόν, να πω ότι είναι μία πολύ σημαντική πρωτοβουλία, που ξεκινά από την Ελλάδα αλλά αποκτά σάρκα και οστά με τη στήριξη χωρών, των χωρών όλων όσες σήμερα εκπροσωπούνται σε αυτή τη συνάντηση, των οποίων οι πολιτισμοί έχουν αφήσει σφραγίδα ανεξίτηλη στον ρου της ανθρώπινης ιστορίας. Και θα έλεγα ότι είναι σημαντικό κομμάτι της οικουμενικής πολιτισμικής κληρονομιάς.
Μπορεί με πολλές από τις χώρες που εκπροσωπούνται σήμερα εδώ, να μας χωρίζουν γεωγραφικά εκατοντάδες, χιλιάδες χιλιόμετρα. Όμως μοιραζόμαστε κάτι πολύ σημαντικό. Κάτι που μας ενώνει με αδιάρρηκτο και αμοιβαίο σεβασμό και δεν λογαριάζει χιλιόμετρα και αποστάσεις ή οικονομικά και γεωπολιτικά μεγέθη.
Και αυτό είναι η περηφάνια μας, αλλά και η ευθύνη που αισθανόμαστε. Η ευθύνη μιας μεγάλης, ιστορικής πολιτισμικής κληρονομιάς, που έθεσε τις βάσεις για την κοινή, παγκόσμια πολιτισμική μας κληρονομιά.
Και κουβαλώντας αυτή τη μεγάλη ευθύνη και αυτή τη μεγάλη παρακαταθήκη, θα έλεγα ότι έχουμε και τη συλλογική εμπειρία και γνώση:
Πρώτον, να αντιλαμβανόμαστε ότι η πολιτισμική μας κληρονομιά δεν μας ανήκει πια κατ’ αποκλειστικότητα, αλλά αποτελεί -θα έλεγα- κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας. Ανήκει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και όχι κατ’ αποκλειστικότητα σε κάθε μία από τις χώρες ξεχωριστά.
Και δεύτερον, ότι η πολιτισμική παρακαταθήκη για τους λαούς μας και για τις χώρες μας είναι ισχύς. Όχι η ισχύς των όπλων. Όχι η ισχύς της οικονομικής δύναμης, που πολλές φορές διχάζει τους λαούς και τους ανθρώπους. Αλλά θετική ισχύς: Η ισχύς της γνώσης, της παιδείας, της οικουμενικής προόδου. Η ισχύς αυτή που ενώνει τους λαούς και τους ανθρώπους.
Ασφαλώς, η δική μας ευθύνη δεν είναι η προσκόλληση στο παρελθόν, στο ένδοξο παρελθόν ή ακόμα -θα έλεγα- και η εξιδανίκευσή του. Αυτό θα σήμαινε απλά ότι αδυνατούμε να οικοδομήσουμε με όραμα για το μέλλον.
Δική μας ευθύνη είναι να αξιοποιήσουμε το παρελθόν. Δική μας ευθύνη είναι να αξιοποιήσουμε τον πολύτιμο υλικό και άυλο πολιτισμικό θησαυρό του παρελθόντος για να φτιάξουμε ένα καλύτερο αύριο για εμάς, για τα παιδιά μας, για τις επόμενες γενιές.
Γιατί γνωρίζουμε ότι ζούμε σε μια σύνθετη παγκόσμια πραγματικότητα με πολλές προκλήσεις, πολλές δυνατότητες, αλλά και πολλές απειλές για την ανθρωπότητα. Προκλήσεις, που οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε συλλογικά, με συνεργασία. Συνεργασία μεταξύ χωρών που μοιράζονται παρόμοιο ένδοξο ιστορικό παρελθόν, με την προοπτική, όμως, να οικοδομήσουμε παρόμοιες επιδιώξεις για το μέλλον. Αλλά έχοντας πάντα στο μυαλό μας ένα μέλλον ειρήνης, σταθερότητας, ασφάλειας και ανάπτυξης.
Ένα μέλλον που θα βασίζεται στις κοινές μας αρχές με επίκεντρο τον άνθρωπο, αλλά και στα κοινά εργαλεία επικοινωνίας και κανόνων συνεννόησης που οικοδομήσαμε, όπως, για παράδειγμα, είναι το διεθνές δίκαιο.
Και ένα μέλλον ειρήνης, σταθερότητας και προόδου με επίκεντρο τον άνθρωπο, δεν εξασφαλίζεται, δεν μπορεί να εξασφαλίζεται μόνο με συναλλαγές και συνεννοήσεις στη βάση της οικονομικής και της στρατιωτικής ισχύος, αλλά εδραιώνεται πρωτίστως μέσα από την αλληλοκατανόηση, τον αλληλοσεβασμό και τον διάλογο, με εφαλτήριο τον πολιτισμό. Εκεί θα έλεγα ότι βρίσκεται και η πηγή της πρωτοβουλίας του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών.
Ως Ελλάδα, η ιστορία και η γεωγραφία μας, μας οδηγεί να ταυτίσουμε την έννοια της συνεργασίας και του διαλόγου με την ίδια την ύπαρξή μας μέσα στον κόσμο. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, να γίνει αλλιώς.
Η Ελλάδα ήταν και είναι στο σταυροδρόμι ηπείρων, πολιτισμών, ιδεών, θρησκειών, εμπορίου.
Οι ρίζες του ελληνισμού στην Ευρώπη είναι βαθιές, αλλά οι ιδέες και τα ιδανικά στα οποία βασίστηκε και βασίζεται απλώνονται πολύ μακρύτερα από την Ευρώπη και μας ενώνουν –θα έλεγα – με λαούς σε ολόκληρο τον κόσμο: Στη Μεσόγειο, στη Μαύρη Θάλασσα, στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή και πολύ παραπέρα.
Ο ελληνικός πολιτισμός έγινε κληρονομιά ολόκληρης της ευρωπαϊκής ηπείρου και με το πέρασμα των αιώνων – θα έλεγα – και ολόκληρης της υφηλίου. Την ίδια έμφυτη με το ελληνικό πνεύμα λογική θέλουμε να ακολουθούμε και σήμερα.
Και ιδίως στην εξωτερική μας πολιτική. Η σύγχρονη εξωτερική μας πολιτική είναι συνυφασμένη με την επίμονη και σταθερή προσπάθεια δημιουργίας πολυδιάστατων δικτύων συνεργασίας και διαλόγου. Μία συνειδητή προσπάθεια οικοδόμησης «θετικής ατζέντας» στις διακρατικές σχέσεις. Σε κάθε επίπεδο και με κάθε ευκαιρία.
Και ασφαλώς, η «θετική ατζέντα» δεν χτίζεται ούτε αγνοώντας τους συσχετισμούς δύναμης και την πραγματικότητα που όλοι βιώνουμε γύρω μας, ούτε όμως και υιοθετώντας ως δόγμα, που δεν μπορεί να αλλάξει, την παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι και εμείς εδώ στην Ελλάδα το ξέρουμε πάρα πολύ καλά· βρισκόμαστε σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι κρίσεων, που απαιτεί προσκόλληση στα ιδανικά μας, αλλά ταυτόχρονα και ρεαλισμό.
Κατακλυζόμαστε όλοι μας καθημερινά από αρνητικές εξελίξεις τόσο στον περίγυρό μας όσο και στην παγκόσμια σφαίρα. Η λύση όμως δεν βρίσκεται – και δεν βρισκόταν ποτέ άλλωστε – στην περιχαράκωση, στην απομόνωση, στην επιθετικότητα και την προκλητικότητα. Η λύση βρίσκεται και βρισκόταν στη συνεργασία και τη συλλογικότητα.
Στην πεποίθηση ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε αποφασιστικά τις μείζονες προκλήσεις της εποχής μας, που αφορούν την ασφάλεια, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, τον πόλεμο, τις ανισότητες και τη φτώχεια, τη διαχείριση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, την κλιματική αλλαγή και τη περιβαλλοντική καταστροφή.
Στην πεποίθηση ότι υπάρχει πάντοτε ένα τεράστιο πεδίο δυνατοτήτων σύσφιγξης σχέσεων, μέσα από θετικές πρωτοβουλίες: Από την οικονομία και το εμπόριο μέχρι την παιδεία και τον πολιτισμό.
Πρωτοβουλίες, όπως αυτές που έχει αναλάβει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, όπως για παράδειγμα:
- Η διαρκής πια Σύνοδος των Χωρών του Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η διαρκής συνεννόηση και συνεργασία στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Οι τριμερείς συνεργασίες της Ελλάδας και της Κύπρου με σημαντικές χώρες της γειτονιάς μας.
- Η Διάσκεψη για την Ειρηνική Συνύπαρξη και τον Θρησκευτικό Πλουραλισμό στη Μέση Ανατολή ή
- η Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα.
- Αλλά και η σημερινή Πρωτοβουλία με το Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών.
Πρωτοβουλίες που όλες τους υπογραμμίζουν τον πολυδιάστατο ρόλο της Ελλάδας στο διεθνές περιβάλλον, ως μία διαχρονική δύναμη Σταθερότητας, μία διαχρονική δύναμη Ειρήνης. Ως μίας χώρας που αξιοποιεί πάντα την ήπια ισχύ, για να πείσει και να προσελκύσει. Για να συμβάλει εποικοδομητικά στην ειρηνική επίλυση των αντιθέσεων και των διαφορών.
Πρωτοβουλίες, που αναδεικνύουν το ακλόνητο πιστεύω μας πως η Ιστορία, η Θρησκεία και ο Πολιτισμός μπορούν να αποτελέσουν γέφυρες κατανόησης και επικοινωνίας, όχι εργαλεία καταπίεσης και εξτρεμισμού. Όχι ελατήρια μίσους και συγκρούσεων.
Κυρίες και Κύριοι,
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για τις χώρες μας ο πολιτισμός αποτελεί ένα εθνικό κεφάλαιο.
Το Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών είμαι πεπεισμένος πως μπορεί να συμβάλει στη μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση αυτού του εθνικού για την κάθε μία χώρα ξεχωριστά κεφαλαίου, με απόλυτο σεβασμό απέναντι στην πολιτισμική μας κληρονομιά. Αξιοποίηση που θα δημιουργεί απόθεμα ευημερίας για τους λαούς μας, αναδεικνύοντας τόσο το μεγαλείο του παρελθόντος όσο, όμως, και τη σύγχρονη πολιτιστική μας παραγωγή.
Αξιοποίηση που θα μας φέρει πιο κοντά, θα φέρει τις κοινωνίες μας πιο κοντά, τους λαούς μας πιο κοντά, τους ανθρώπους πιο κοντά. Εμβαθύνοντας την κατανόηση μεταξύ μας, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο τους δεσμούς μας.
Είναι ύψιστη ανάγκη σήμερα η συνεργασία των πολιτισμών. Απέναντι στο σκοτάδι όσων θέλουν να βυθίσουν την ανθρωπότητα στην παράνοια και το μίσος, είναι ύψιστη ανάγκη να μεταφέρουμε στο σήμερα το άπλετο φως του μεγαλείου του ανθρωπίνου πνεύματος, που εξέπεμψαν οι αρχαίοι πολιτισμοί μας στο παρελθόν.
Και είμαι αισιόδοξος ότι μπορούμε να το πετύχουμε. Και αυτή η πρωτοβουλία να σταθεροποιηθεί και να αναδειχθεί. Και να δρέψει και καρπούς μιας στενότερης συνεργασίας και συνεννόησης. Και νομίζω ότι ούτως ή άλλως -και είναι μεγάλη χαρά μου γι’ αυτό- σήμερα κάνουμε ένα μεγάλο και σημαντικό βήμα. Εδώ από την Αθήνα, κάτω από τη σκιά του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης, στέλνουμε ένα πολύ δυνατό ισχυρό μήνυμα στην ανθρωπότητα. Μήνυμα συνεργασίας για την παγκόσμια ειρήνη, τον αλληλοσεβασμό και την αλληλοκατανόηση.
Σας ευχαριστώ θερμά.
