Κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας,
Μακαριώτατε,
Κύριε Πρόεδρε της Βουλής,
Κυρίες και κύριοι,
«Εν ενί λόγω, η ελληνική επανάστασις ετίμησεν την ανθρωπίνην φύσιν. Διότι το λαμπρότερον και το διδακτικώτερον των θεαμάτων -όσα παριστάνει επί της σκηνής του χρόνου η Ιστορία- είναι η ανέγερσις πεπτωκότος έθνους».
Ο επίλογος της «Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως», που έγραψε ο Σπυρίδων Τρικούπης, στα μέσα του 19ου αιώνα, μπορεί άριστα να αποτελέσει και τον πρόλογο μίας νέας προσέγγισής της 200 χρόνια μετά.
Πράγματι, είναι μεγαλειώδες ένα Έθνος να ανορθώνεται, να αγωνίζεται και, τελικά, να απελευθερώνεται. Και τιμητικό για όλους να συντηρεί τις πανανθρώπινες αξίες, μέσα στον χρόνο.
Όχι ως στοιχείο μουσειακό. Αλλά ως γόνιμο καύσιμο για το μέλλον του.
Δύο αιώνες μετά, υποδεχόμαστε την εξέγερση των Ελλήνων ως συγκυρία, αλλά και ως μία εξέλιξη διαρκείας.
Γιατί το 1821 είναι στιγμή ιδρυτική είναι ταυτόχρονα και στιγμή ρήξης: σε μίαν Ευρώπη δέσμια της Ιεράς Συμμαχίας, ξεσπά και επικρατεί ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα.
Και 9 χρόνια μετά συγκροτείται κράτος!
Ενώ το 2021 έρχεται να πιστοποιήσει ότι εκείνη η σημαντική στροφή της ευρωπαϊκής Ιστορίας έγινε άξονας, αφετηρία μιας πολυκύμαντης πορείας στα ανατολικά της ηπείρου και στην Μεσόγειο.
Ένα Έθνος αναγεννιέται και, μέσα από τις περιπέτειές του, προοδεύει όσο κανένα άλλο στα Βαλκάνια.
Τα 200 χρόνια, λοιπόν, της Ελληνικής Επανάστασης αξίζει, να τα προσεγγίσουμε με πολλούς τρόπους.
Στο δυνατό φως της ιστορικής εμπειρίας. Υπό το σοφό πρίσμα των διδαγμάτων της. Αλλά και με σταθερή πυξίδα τη θετική προβολή της στο μέλλον.
Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μία σημαντική ευκαιρία τολμηρού απολογισμού αλλά και ζωογόνου περίσκεψης.
Αναστοχασμού και μιας νέας νοηματοδότησης των αξιών που οδηγούν, τελικά, σε εθνική αυτογνωσία.
Πρόκειται, τελικά, για μια επαναγνωριμία, με τον συλλογικό μας εαυτό.
Που θα δώσει στην Ελλάδα μια σημαντική ευκαιρία, να ανασυνταχθεί εσωτερικά. Αλλά και να επανασυστηθεί με την σύγχρονη ταυτότητά της στην Ευρώπη αλλά και στον κόσμο ολόκληρο.
Η υπόθεση των 200 χρόνων είναι υπόθεση όλων των Ελλήνων. Παντού στη χώρα, αλλά και παντού όπου υπάρχει Ελληνισμός.
Στις αρχές του 1821, πολέμησε ηρωικά ο «Ιερός Λόχος» των διασκορπισμένων νέων μας σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Σήμερα, έχουμε ανάγκη από έναν διαφορετικό «Ιερό Λόχο». Από τους Έλληνες που έδιωξε η κρίση και φλέγονται από την επιθυμία να γυρίσουν. Αλλά και από όσους ζουν και προκόβουν σε «δεύτερες» πατρίδες χωρίς να ξεχνούν την πρώτη.
Είναι αυτοί που έρχονται, τώρα, ακόμη ένα βήμα πιο κοντά της με τη δυνατότητα που αποκτούν να ψηφίζουν από τον μόνιμο τόπο διαμονής τους.
Μία τέτοια επέτειος, όμως, κύριοι πρέσβεις, ανήκει και σε άλλους πολλούς, πέραν του έθνους μας. Στους διαχρονικούς Φιλέλληνες και όλους όσοι εμπνεύστηκαν και εμπνέονται από τα οράματα της αμερικανικής, της γαλλικής επανάστασης και της ελληνικής επανάστασης.
Οι δύο αιώνες που μεσολάβησαν είναι βήματα που βάδισε τελικά όλος ο πολιτισμένος κόσμος. Και αφορούν κάθε πολίτη ο οποίος αναγνωρίζει και ακολουθεί αυτό το υπόγειο, δισδιάκριτο συχνά νήμα, που συνδέει την Δημοκρατία της αρχαίας Ελλάδας με τον πόθο για Ελευθερία του 19ου αιώνα. Και, έπειτα, γεφυρώνει τις διεκδικήσεις του 20ου με τις μεγάλες προκλήσεις του 21ου αιώνα. Γιατί το νόημα του 1821 είναι διαρκές και οικουμενικό!
Κυρίες και κύριοι, ο ξεσηκωμός του ’21 υπήρξε κοίτη αναγέννησης του εθνικού κορμού -το είπε και ο Πρόεδρος της Βουλής- Ρουμελιώτες, Μοραΐτες, Νησιώτες, Αρβανίτες, Φαναριώτες, Μακεδόνες και Ηπειρώτες βρέθηκαν μαζί με όλους τους Έλληνες εντός κι εκτός της υπόδουλης πατρίδας. Και, πλέον, ένα Έθνος ζωντανό, τέθηκε σε κίνηση. Με λαμπρές επιτυχίες, αλλά και με οδυνηρές αποτυχίες.
Ένα Έθνος, όμως, που -τελικά- μεγάλωσε γεωγραφικά, διευρύνθηκε πληθυσμιακά, προόδευσε οικονομικά. Και τούτο πρέπει να έχουμε πάντοτε κατά νου.
Το δημοκρατικό πνεύμα των Συνταγμάτων της Επανάστασης διαπότισε την πολιτική ζωή του τόπου. Τόσο, που η καθολική ψήφος ήταν γεγονός ήδη από το 1844. Ενώ η αρχή της δεδηλωμένης έλαβε συνταγματική κατοχύρωση το 1875.
Πιστή, λοιπόν, στην φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία, η Ελλάδα υπήρξε και πολιτικά πρωτοπόρα μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών.
Σε ένα άλλο επίπεδο, με πρόσφορες συμμαχίες, η χώρα προσάρτησε νέες επαρχίες στην εθνική επικράτεια και ενσωμάτωσε Έλληνες στον εθνικό κορμό. Πλήρωσε, βέβαια, υψηλό τίμημα, με την απώλεια ιστορικών εστιών του Ελληνισμού, χωρίς να λείψουν οι μαύρες σελίδες: οι δικτατορίες, οι διχασμοί και κυρίως οι εμφύλιες διαμάχες.
Όσο εμπνεόμαστε από τους θριάμβους άλλο τόσο οφείλουμε να διδαχθούμε και από τις τραγωδίες.
Ας κοιταχτούμε, λοιπόν, στον καθρέφτη με θάρρος και με ειλικρίνεια. Θα εκτιμήσουμε και τη λάμψη του βλέμματος αλλά και τις ρυτίδες του προσώπου της σύγχρονης Ελλάδας. Γιατί το ισοζύγιο είναι συντριπτικά θετικό: Στα χρόνια αυτά, η Ελλάδα ξέφυγε οριστικά από την ανέχεια «του πτωχού που θυροδέρνει», όπως γράφει και ο εθνικός μας ποιητής. Μια παλιά μικρή οθωμανική επαρχία είναι, τώρα, μια ισχυρή ευρωπαϊκή χώρα. Που αφήνει πίσω της την κρίση και ανανεώνει την πίστη της στο μέλλον.
Είναι, πλέον, «σαν πρώτα ανδρειωμένη», όπως αναφέρεται και πάλι στον εθνικό μας ύμνο.
Είμαι βέβαιος ότι αυτό το πνεύμα διαπνέει και την συγκρότηση της αποστολή της Επιτροπής των 200 χρόνων της Παλιγγενεσίας.
Ένα πνεύμα ενότητας, μετριοπάθειας και δημιουργικού σεβασμού. Που θα διατυπώνεται με γλώσσα, ύφος και ήθος που θα αναδεικνύουν τη σημασία και το μέγεθος του γεγονότος στo σήμερα.
Ώστε ο εθνικός ξεσηκωμός των Ελλήνων να επανατοποθετηθεί ως δυναμικό συμβάν με μια εμβέλεια ευρωπαϊκή, παγκόσμια. Ως ορόσημο ρήξης με το κακό μας παρελθόν. Αλλά και ως δείκτης του μέλλοντός μας!
Από την άποψη αυτή, η οργανωτική διάταξη καλείται να υπηρετήσει αυτόν τον εορτασμό και ανταποκρίνεται, πιστεύω, σε αυτόν τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του.
Η επικεφαλής της Επιτροπής έχει αποδείξει την διοικητική της ικανότητα και τον ζήλο με τον οποίο την επενδύει. Τα μέλη της από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα προσφέρουν τη γνώση και την εμπειρία τους σε πολλά διαφορετικά πεδία στα οποία έχουν διαπρέψει. Και οι εκπρόσωποι της Βουλής, το Ίδρυμα της Βουλής, της Κυβέρνησης και του Κράτους θα εισφέρουν τα δικά τους εφόδια στο εγχείρημα.
Είναι χαρά μας σήμερα να παρουσιάσουμε τα πρώτα 31 μέλη αυτής της σημαντικής Επιτροπής:
– Κορυφαίους πανεπιστημιακούς από την Αμερική και την Αγγλία Mark Mazower, Roderick Beaton και Richard Clogg.
Έλληνες καθηγητές του εξωτερικού: την κυρία Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, τον Στάθη Καλύβα και τον Δημήτρη Γόντικα.
– Από την Ακαδημία Αθηνών είναι ο Βασίλης Ράπανος και από την Εκκλησία της Ελλάδος ο Μητροπολίτης Ιγνάτιος.
Μαζί θα εργαστούν ιστορικοί όπως οι Πασχάλης Κιτρομιλίδης, Κώστας Κωστής, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Μαρία Ευθυμίου, Ελπίδα Βόγλη και Ιωάννα Λαλιώτου.
Πολιτικοί και κοινωνικοί επιστήμονες όπως ο Γιάννης Βούλγαρης, ο Νίκος Μουζέλης και Αριστείδης Χατζής. Αλλά και οικονομολόγοι όπως ο Ναπολέων Μαραβέγας.
– Τα Γράμματα και οι Τέχνες δίνουν επίσης δημιουργικό «παρών». Με τους Σταύρο Ζουμπουλάκη, Θεόδωρο Κουρεντζή, Δέσποινα Μουζάκη, Δημήτρη Παπαϊωάννου και Αικατερίνη Καμηλάκη.
– Τη στροφή στο μέλλον σηματοδοτούν ερευνητές από τα πεδία της Τεχνητής Νοημοσύνης, των Μαθηματικών, της Ιατρικής και της Γενετικής: Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, Ελευθερία Ζεγγίνη, Μαρία Θέμελη, Νίκολας Νεγκροπόντε, Χρήστος Παπαδημητρίου και Ιωάννης Ταρνανάς
– Ενώ την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα θα πρεσβεύουν στην Επιτροπή οι Μάρκος Βερέμης και Γκρέγκορι Παπαδόπουλος.
Αναφέρω μόνο τα ονόματα. Γιατί οι τίτλοι και οι διακρίσεις δεν έχουν τέλος. Όλες και όλοι τους, όμως είναι αναγνωρισμένα και επίλεκτα μέλη της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Και έχουν να προσφέρουν πολλά στην προσπάθειά μας, κομίζοντας γνώση και εμπειρία από όλους τους τομείς.
Εκτιμώ ιδιαίτερα την προσφορά σας. Θα είμαστε δίπλα σας. Και προσδοκώ, λοιπόν, ότι τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση θα συνδεθούν με τις προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας.
Αν το 1821 ήταν η εκκίνηση, το 2021 είναι ένας κομβικός σταθμός στο δρόμο για την 4η βιομηχανική επανάσταση, την τεχνητή νοημοσύνη και των στοιχημάτων που προβάλλονται μπροστά μας. Από τις νέες μεγάλες ανισότητες μέχρι το προσφυγικό, Μεταναστευτικό και κυρίως την κλιματική αλλαγή.
Γιατί οι κύκλοι, της Ιστορίας, βλέπετε, μοιάζουν «να ειρωνεύονται» τις ιστορίες των ανθρώπων: Αν κάποτε, κύριε Πρόεδρε, διεκδικούσαμε όσα δεν είχαμε, τώρα καλούμαστε να προστατέψουμε τα αγαθά που έχουμε, με σημαντικότερο το φυσικό και πολιτιστικό μας περιβάλλον. Κι αυτό, ταυτόχρονα, με την προσπάθεια να επανατοποθετήσουμε την Ελλάδα στον κόσμο στο πλαίσιο μιας ευρύτερης εθνικής εξωστρέφειας. Τότε ήταν η γέννηση, σήμερα η αναγέννηση!
Κυρίες και κύριοι,
Κλείνω μ΄ ένα ακόμη παιχνίδι της Ιστορίας: Πριν από έναν αιώνα προγραμματιζόταν να εορταστεί η «εθνική Εκατονταετηρίς». Η έκβαση, όμως, του πολέμου, τότε, δεν το επέτρεψε.
Ο προβληματισμός, ωστόσο, και ο δημόσιος διάλογος για το περιεχόμενο, όσο και για το ύφος των εκδηλώσεων, υπήρξε έντονος.
Μεταφέρω, λοιπόν από την Καθημερινή της 14ης Μαρτίου 1921, το άρθρο με την υπογραφή «Άριελ», που δεν ήταν άλλος από τον ιστορικό και αργότερα ακαδημαϊκό Διονύσιο Κόκκινο:
«Η Εκατονταετηρίς είνε μια μεγάλη λογοδοσία. Λογοδοσία κληρονομίας μεγάλων κεφαλαίων. Διότι οφείλομεν να δείξωμεν όχι μόνον τι έκαμε η Ελλάς από του 1821 μέχρι του 1829. Αλλά και τι έκαμεν η Ελλάς εις ένα αιώνα ελευθέρας ζωής».
Αναδρομικά, λοιπόν, οφείλουμε και εμείς -η δική μας γενιά- να δείξει τι πετύχαμε σε δύο αιώνες ελεύθερης ζωής. Αλλά και να λογοδοτήσουμε. Στο παρόν και στο μέλλον. Στους Έλληνες και στους πολίτες αυτού του κόσμου. Σ’ αυτούς που ζουν γύρω μας. Αλλά, κυρίως, σε αυτούς που έρχονται με ορμή από το αύριο!
Καλή αρχή και καλή επιτυχία!
