Καθώς η Ελληνική Προεδρία της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος ολοκληρώνεται και μπορούμε να κάνουμε μια επισκόπηση του έργου μας, είναι σωστό να εκφράσουμε την περηφάνια μας για τα επιτεύγματα της IHRA αλλά και να έχουμε επίγνωση των προκλήσεων που βρίσκονται μπροστά μας.
Το έργο μας δεν τελειώνει εδώ. Καθώς η Σουηδία αναλαμβάνει την Προεδρία, οι θεματικές που θέσαμε στο επίκεντρο της Ελληνικής Προεδρίας -η προώθηση της εκπαίδευσης σχετικά με το Ολοκαύτωμα και η αντιμετώπιση της άρνησης και της διαστρέβλωσής του στο διαδίκτυο- παραμένουν αμείωτα επίκαιρες.
Οι Έλληνες αποδίδουν πολύ μεγάλη αξία στην εκπαίδευση. Η μάθηση αποτελεί συστατικό στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας. Όπως έλεγε ο Σωκράτης, «Εν μόνον αγαθόν είναι, την επιστήμην, και εν μόνον κακόν, την αμαθίαν». Η Προεδρία μας εστίασε στη διδασκαλία και στη μάθηση, όχι μόνο επειδή έχουμε την ηθική υποχρέωση να μεταλαμπαδεύουμε τη γνώση εκ μέρους αυτών που έχασαν τη ζωή τους και αυτών που επέζησαν, αλλά κι επειδή η εκπαίδευση συνιστά προαπαιτούμενο για την κατανόηση του παρελθόντος, για την ερμηνεία του παρόντος και -πιο σημαντικό απ’ όλα- για τη διαφύλαξη του δημοκρατικού μας μέλλοντος.
Επτά δεκαετίες μετά το Ολοκαύτωμα, ο αντισημιτισμός βρίσκεται σε ανοδική πορεία σε ολόκληρο τον κόσμο. Μολονότι φαντάζει σοκαριστικό και μας θορυβεί, πρόσφατες μελέτες καταδεικνύουν ότι μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λιγοστές ή μηδενικές γνώσεις για το Ολοκαύτωμα. Αυτή η άγνοια πρέπει να λειτουργήσει ως υπενθύμιση ότι δεν υπάρχουν περιθώρια επανάπαυσης. Πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειες μας σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση.
Η διδασκαλία των γεγονότων, των κινήτρων και των συμπεριφορών που ελλοχεύουν πίσω από το μεγαλύτερο έγκλημα του 20ού αιώνα αποτελεί ζωτικής σημασίας αφετηρία για την προαγωγή της κριτικής σκέψης. Πάνω απ’ όλα, η εκπαίδευση σχετικά με το Ολοκαύτωμα συμβάλλει στην καταπολέμηση προκαταλήψεων, αναδεικνύει τον κίνδυνο της διαμόρφωσης στερεοτύπων, αποτρέπει τον εφησυχασμό, διαμορφώνει υπεύθυνες πολιτικές συμπεριφορές και ενθαρρύνει την ανεκτικότητα, την εμπάθεια, την προστασία και την προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Η εκπαίδευση, ωστόσο, δεν μπορεί να περιοριστεί στις αίθουσες διδασκαλίας. Πρέπει να επεκταθεί στην καθημερινή ζωή και ειδικά στον αγώνα κατά της παραπληροφόρησης, της άρνησης και της διαστρέβλωσης στην ψηφιακή σφαίρα.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η χρήση και η κατάχρηση ψηφιακών εργαλείων, ειδικά στο διαδίκτυο, απέκτησε μια νέα σημασία και έναν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Αυτός είναι ο λόγος που η Προεδρία μας αναγνώρισε ως δεύτερο κεντρικό στόχο της την καταπολέμηση της άρνησης και της διαστρέβλωσης του Ολοκαυτώματος στο διαδίκτυο.
Δικαιολογώντας, υποβαθμίζοντας και παραποιώντας την ιστορική καταγραφή του Ολοκαυτώματος, διαδίδοντας ψέματα και παραπληροφόρηση, η διαστρέβλωση ανοίγει τον δρόμο στην άρνηση, στον βίαιο αντισημιτισμό και τον ακραίο εθνικισμό. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε αυτή η τάση να συνεχιστεί. Πρέπει και θα το αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο στη ρίζα του, μέσω της συνεργασίας μεταξύ των κυβερνήσεων, αξιοποιώντας τη δύναμη των ειδικών και συνεργαζόμενοι με τις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης και την κοινωνία των πολιτών.
Τώρα, περισσότερο από ποτέ, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το Διαδίκτυο για να υπερασπιστούμε την αλήθεια, να τη θωρακίσουμε και να ορθώσουμε αναχώματα απέναντι στη διαστρέβλωση των γεγονότων και να δράσουμε ενάντια στη ρητορική του μίσους. Και πρέπει να συμβάλουμε στην ορθή ενημέρωση των χρηστών και των διαχειριστών των πλατφόρμων αναφορικά με τις διάφορες εκφάνσεις του αντισημιτισμού στο διαδίκτυο.
Όσο ο εξτρεμισμός, οι θεωρίες συνομωσίας και η ρητορική μίσους συνεχίζουν να απειλούν τις κοινωνίες μας, η ενημέρωση για τα «μακρινά στρατόπεδα της παραφροσύνης» -όπως τα περιέγραψε ο Έλληνας συγγραφέας Γιώργος Ιωάννου- είναι ζωτικής σημασίας. Γιατί οι συνέπειες της άγνοιας, της άρνησης και της διαστρέβλωσης δεν είναι κάτι μακρινό. Είναι πραγματικές. Είναι παρούσες. Και πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα και ευθέως.
Η προώθηση της εκπαίδευσης, της έρευνας και της μνήμης για το Ολοκαύτωμα μας δίνει τη δύναμη να κάνουμε ακριβώς αυτό. Η εκπαίδευση είναι το εργαλείο που μας επιτρέπει να διασφαλίσουμε ότι τέτοιου είδους φρικαλεότητες δεν είναι δυνατόν να επαναληφθούν, ποτέ. Παραμένουμε σταθερά προσηλωμένοι σε αυτή τη συλλογική προσπάθεια και, εκ μέρους της Ελλάδας, εύχομαι στην επερχόμενη Σουηδική Προεδρία της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος κάθε επιτυχία.
Σας ευχαριστώ.
